Các Làng Nghề Thủ Công Truyền Thống Việt Nam

Ở Việt Nam có nhiều nghề thủ công truyền thống, tiêu biểu là một số nghề như: nghề gốm, nghề mây tre đan, sơn mài, khảm trai...

Làng nghệ điêu khắc gỗ Kim Bồng (Hội An – Quảng Nam)

Kim Bồng - làng nghệ điêu khắc gỗ nổi tiếng từ thời xa xưa. Được sáng lập từ thế kỷ 15 bởi ông Tổ, người Thanh Hóa di cư đến đất Kim Bồng, nay thuộc phường Cẩm Kim, thành phố Hội An. Phát triển mạnh mẽ từ thế kỷ 17, nghề mộc Kim Bồng trở thành làng nghề đa dạng với ba nhóm nghề chính: xây dựng, đồ nội thất và đóng tàu thuyền mộc.Nghệ nhân làng mộc Kim Bồng tự hào với công trình cha ông được vua chúa nhà Nguyễn mời về xây dựng và tôn tạo các công trình thành quách, lăng tẩm. Nghề mộc ở đây hòa trộn nét độc đáo từ miền Bắc, nghệ thuật chạm khắc của người Chăm, Trung Hoa và Nhật Bản, tạo nên những tác phẩm điêu khắc gỗ phong cách và sâu sắc về mỹ thuật và triết học.

Các tác phẩm điêu khắc gỗ của Kim Bồng đã trải bày vẻ đẹp tinh tế trong nhiều gia đình và quốc gia trên thế giới.

Làng nghề làm muối Tuyết Diêm

Tuyết Diêm dịch nôm là những hạt muối trắng tinh. Ở Phú Yên, có 3 làng nghề sản xuất muối truyền thống hơn 300 năm, bao gồm Trung Trinh, Lệ Uyên, và Tuyết Diêm.

Muối Tuyết Diêm, hay còn gọi là muối Cù Mông, đã trở thành biểu tượng của làng nghề từ năm 1870. Đến nay, làng nghề làm muối Tuyết Diêm ở xã Xuân Bình, Sông Cầu, Phú Yên đã trải qua 138 năm. Dù cuộc sống làm muối khó khăn và vất vả, nhưng đây là cái nôi gắn bó mật thiết với cuộc sống của người dân nơi đây.

Làng nghề làm muối là một đặc điểm độc đáo, quyến rũ trong văn hóa làng nghề Việt Nam. Đây không chỉ là điểm đến du lịch miền biển, mà còn là trải nghiệm sâu sắc, tìm hiểu về lịch sử và nét đẹp riêng của làng nghề xứ biển.

Làng nghề thúng chai có lịch sử lâu dài, từ thời kỳ xa xưa, và đã trở thành nguồn sống quan trọng của dân làng.

Mặc dù trước đây làng nghề thúng chai có thể xác định là khó khăn, nhưng hiện nay đã trải qua quá trình phát triển mạnh mẽ, thậm chí mở rộng thị trường xuất khẩu sang nhiều quốc gia trên thế giới. Trong bối cảnh toàn cầu hóa, nhiều làng nghề truyền thống không chỉ duy trì mà còn phát triển vững mạnh. Gần đây, thúng chai Phú Yên đã gặt hái thành công khi xuất khẩu sang nhiều quốc gia như Thái Lan, Thụy Sỹ và các quốc gia khác.

Thúng chai Phú Yên đặc biệt bởi việc sử dụng nguyên liệu địa phương. Theo người dân làng nghề, cây tre trồng tại đất Phú Yên có đặc điểm chịu nước tốt, dẻo dai và có nguồn dầu rái rất chất lượng khi trét thúng, tạo nên sự bền vững của sản phẩm. Điều này không chỉ nhờ vào sự quan tâm của chính quyền mà còn do nỗ lực của cộng đồng dân cư, làng nghề ngày nay đã phát triển mạnh mẽ hơn bao giờ hết.

Làng nghề làm nón Tây Hồ - Phú Vang (TT Huế)

Tây Hồ – Làng nghề làm nón tọa lạc bên dòng sông Như Ý, xã Phú Hồ, huyện Phú Vang, tỉnh Thừa Thiên – Huế, cách trung tâm thành phố khoảng 12 km. Nghề làm nón truyền thống ở đây đã tồn tại hàng trăm năm, và những chiếc nón bài thơ đã xuất hiện từ cuối thập kỷ 50 đến đầu thập kỷ 60 của thế kỷ XX.

Nón lá Tây Hồ nổi tiếng với độ mỏng, thanh, màu sắc nền nã và đường kim, mũi chỉ đều, đẹp, được yêu chuộng như một vật trang sức làm đẹp và vật che nắng hiệu quả cho người dân. Người dân mang theo chiếc nón lá đội đầu khi đi chợ, làm ruộng, tạo nên hình ảnh bền bỉ giữa nắng và gió của người nông dân Tây Hồ. Khám phá làng nghề Tây Hồ, du khách sẽ được thưởng thức vẻ đẹp độc đáo của nón bài thơ và theo dõi quy trình sản xuất khéo léo và tinh tế qua 15 công đoạn.

Làng nghề khảm trai Chuôn Ngọ - Hà Nội

Trong số các nghề truyền thống ở Việt Nam, đặc biệt và kì công nhất phải kể đến làng nghề khảm trai Chuôn Ngọ nằm ở Làng Chuôn Ngọ  huyện Chương Mỹ, Hà Nội.

Nét đặc sắc của nghề truyền thống này đó là dùng vỏ trai, vỏ ốc để làm nên những bức chạm khảm cực đẹp. Nghệ nhân ở làng nghề khảm trai Chuôn Ngọ dùng những kỹ thuật cao và bàn tay kheo léo để làm cho những mảnh trai trở nên phẳng mịn, không bị gãy vụn và được đục gắn xuống gỗ vừa vặn. Nghề truyền thống khảm trai đòi hỏi công đoạn chọn vỏ trai, vỏ ốc cũng rất quan trọng.

Bí quyết lựa chọn nguyên liệu là chọn trai có loại cánh nhỏ, sẫm màu, có loại thịt trắng, vỏ mình dày, có loại nhiều vân, ốc xà cừ, đặc biệt vỏ trai “Cửu Khổng” có vân, màu sắc phong phú như cầu vồng dùng để khảm núi non, cánh phượng,… Hiện nay, vì nguồn nguyên liệu cạn kiệt, các làng nghề truyền thống khảm trai sử dụng nguyên liệu nhập từ Indonesia, Singapore, Trung Quốc,…

Các làng nghề Việt Nam, đặc biệt là Làng nghề khảm trai Chuôn Ngọ luôn nâng cấp chất lượng, kỹ thuật, đây là điều quyết định chất lượng khác biệt so với các vùng khác.

Bí kíp để các mảnh trai gắn vào gỗ được thẳng mà không bị vỡ, những người thợ lành nghề của làng thủ công mỹ nghệ Chuôn Ngọ mài vỏ trai rồi ngâm rượu, hơ lửa rồi mới chẻ róc, cưa, đục.

Các bức tranh làng nghề truyền thống thường là các tác phẩm chạm khảm hoành phi, câu đối trong đình đền, hoạ tiết trang trí trên sập gụ, tủ chè, tranh treo tường. Ngày nay ngành nghề truyền thống này còn dần xuất hiện nhiều hoạ tiết trên hộp đựng trà, ống đũa, bát đĩa, tranh lưu niệm.

Cũng giống như các làng nghề thủ công khác, làng nghề khảm trai Khuôn Ngọ cũng trải qua thăng trầm và đang dần mai một, nhưng may mắn là vẫn còn một số nghệ nhân tâm huyết giữ gìn làng nghề nhằm lưu giữ giá trị truyền thống.

Làng nghề Kim hoàn Kế Môn (Thừa Thiên – Huế)

Làng Kế Môn trong huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên – Huế, đã nổi tiếng với nghề kim hoàn suốt hơn 300 năm. Đây là nơi có vị tổ là ông Cao Đình Độ, từ làng Cẩm Tú, huyện Cẩm Thủy, tỉnh Thanh Hóa. Ông Độ di cư vào làng Kế Môn vào cuối thời chúa Nguyễn Phúc Khoát. Trong thời gian làm ngân tượng cho Hoàng gia, ông Cao Đình Độ và con trai là Cao Đình Hương đã tạo ra những kiệt tác kim hoàn cho triều đình.

Sản phẩm kim hoàn tại Kế Môn nổi tiếng với chất lượng xuất sắc, được chế tác bởi những nghệ nhân giàu kinh nghiệm, tay nghề tinh xảo và khả năng sáng tạo trong chạm khắc. Điều này được thể hiện rõ nhất trên các sản phẩm trang sức như vòng, kiềng, nhẫn, lắc, dây chuyền, khuyên tai, được làm từ vàng hoặc bạc.

Làng tiện gỗ Nhị Khê (Hà Nội)

Trong quá khứ, nghề tiện gỗ tập trung chủ yếu vào việc làm các sản phẩm thờ tự, đồ gia dụng như đài nến, ống hương, bát nhang, đấu đong thóc, chân bàn ghế, tủ… Để đáp ứng nhu cầu ngày càng đa dạng của khách hàng, nghề tiện gỗ Ngày nay đã mở rộng sang sản xuất các mặt hàng gia dụng cao cấp như mành rèm cửa, đệm ghế ô tô, đồ trang trí nội thất và nhà cửa…

Với mục tiêu đa dạng hóa sản phẩm, làng tiện gỗ Nhị Khê còn chuyển hướng sản xuất từ các nguyên liệu như đá sừng… thành những sản phẩm trang sức và mỹ nghệ độc đáo, tinh tế như bình, lọ, hộp đựng tăm, gạt tàn thuốc lá, các tác phẩm nghệ thuật với hình ảnh các con vật quý…

Làng nghề thổ cẩm Chăm Mỹ Nghiệp - Chung Mỹ (Ninh Thuận)

Rời làng gốm Bàu Trúc, đi về hướng Đông Nam khoảng 3 km, du khách sẽ đến thăm làng dệt thổ cẩm Mỹ Nghiệp-Chung Mỹ, người Chăm gọi là Chakleng.

Nét độc đáo của làng nghề dệt là dệt theo dạng thủ công truyền thống, những sản phẩm thổ cẩm làm ra vẫn còn lưu giữ gần như nguyên vẹn trong từng công đoạn, bí quyết, chất liệu, hoa văn của thời xa xưa để lại. Đến đây, du khách sẽ được chứng kiến đôi bàn tay thuần thục của những người thợ, sự khéo léo của các nghệ nhân để làm nên sản phẩm thổ cẩm tuyệt đẹp.

Trong những năm gần đây sản phẩm thổ cẩm Mỹ Nghiệp - Chung Mỹ ngày càng đa dạng và phong phú: ngoài chăn, áo, người ta còn làm các loại khác như cà vạt, túi xách, bóp, ví… để phục vụ khách mua quà lưu niệm trong chuyến du lịch về Ninh Thuận.